DUYU BÜTÜNLEME TERAPİSİ NEDİR?

Duyu Bütünleme çevreden aldığımız ve vücudumuzdan gelen duyusal uyaranların beyinde işlemlenip, doğru davranışsal cevabın verilmesi sürecidir.

Ancak duyu bütünleme problemi olan çocuklar alınan bu uyaranları normalden çok ya da az algılamakta ve buna bağlı olarak farklı davranışlar gösterebilmektedirler.

Duyu Bütünleme Terapisi kapsamında çocuğun duyusal uyaranlara karşı verdiği cevaplar, Duyusal arayış,duyusal hassasiyet gibi durumlardan ötürü ortaya çıkardığı davranışlar  doğrultusunda ihtiyaçlarına yönelik bireye özel bir terapi programı uygulanır.

DUYU BÜTÜNLEME BOZUKLUĞU NEDİR?

Normal olarak algılanması gereken duyusal uyaranlara normalin üzerinde ya da normalin altında cevap verme durumudur. Bu bireyler duyusal arayış,duyusal hassasiyet veya kaçış davranışları sergileyebilir.Çünkü duyularından (dokunma, işitme, tat, görme, koku ve hareket vs.) gelen bilgiler beyne doğru seviyede ulaşmamakta ve sonucunda bazı davranışsal problemler ortaya çıkabilmektedir.

  •  
  • Kaslarda zayıflık ve güçsüzlük,
  •  Sakarlık-sık sık düşme
  • Yaşına uygun olarak zıplayamama, tek ayak denge gibi kaba motor becerilerde zorlanma,
  • Oyun hamuru, parmak boyası gibi farklı dokudaki nesnelere dokunmaktan kaçınma
  •  Sallanmaktan, kaydıraktan kaymaktan, hareketten kaçınma
  • Makas kullanma, yapboz, bağcık bağlama gibi ince motor beceri gerektiren aktivitelerde zorlanma
  •  Sürekli koşma, dönme, zıplama, atlama, sallanma isteği

Yeme sorunları ,çok seçici beslenme,sürekli her şeyi ağzına götürme gibi belirtiler olabilir.

 

 

DEĞERLENDİRME

İdeal olanı çocuğunuzun duyu bütünleme değerlendirme konusunda sertifikalı ve buna ek olarak duyu bütünleme terapisi konusunda da deneyimli ergoterapist/fizyoterapist tarafından değerlendirilmesidir. Ayrıntılı bir değerlendirme için, bir dizi formal ya da yapılandırılmış klinik gözlem tamamlanmalıdır. 4-9 yaş aralığı için yapılan Sensory Integration and Praxis Test ( SIPT), uygulama sertifikası olan bir terapist tarafından yapılması tercih edilen önemli bir testtir.

TEMEL DUYULARIMIZ NELERDİR?

  • İnsan vücudu 8 farklı duyuya sahiptir. Bunlar; Görme,İşitme, Koku,Tat Duyusu,Dokunma(Taktil),Vestibular Duyu,Proprioseptif Duyu,İnterosepsiyon Duyusu

VESTİBULAR DUYU

Vestibular Duyu Yerçekimi ile ilişkilidir.Yerçekimine karşı vücudumuzun sağlıklı,orantılı hareket oluşturma yeteneğidir.Vücut dengemizi ayarlamada çok önemli rol oynar.Koordineli hareket oluşumunda rol alır.

Vestibular Duyu Problemi yaşayan çocuklarda;

  • Hareket içeren aktivitelerden kaçınma,Bisiklet binmek, sallanmak, kaydıraktan kaymak, dönmek,tırmanmak,atlamak gibi aktiviteleri yapmakta zorlanma, korkma
  • Düşme korkusu
  • Hareket etmekten hoşlanmama ama harekete başlayınca durmakta zorlanma
  • Düşme ve çarpmanın farkına varmama,
  • Kendi istekleriyle bir aktiviteye katılmaktan kaçınma
  • Devamlı hareketlilik,Duyusal uyarı alabileceği tüm aktiviteleri yapma
  • Amuda kalkmak, atlamak, zıplamak, amaçsız koşmak,dönmek gibi aktiviteleri uzun süre yorulmadan yapma gibi davranışlar gözlemlenebilir.

Vestibular Duyuyu Geliştirecek Aktivite Önerileri

  • Yuvarlanma,Salıncakta Sallanma, Kayma,Bisiklet, scooter kullanma,Salıncakta sallanma, Terapi topunda denge çalışmaları,koşma vb.

PROPRİOSEPTİF DUYU

Gözlerimiz açık veya kapalıyken vücudumuzun kollarımızın duruşunu,kaslarımızın kasılma derecesini,eklemlerimizin hareket açısını ve hareketimizin hızını algılamamızı sağlayan duyudur.Bu duyu sayesinde kas gücümüzü ayarlayabilir ve koordineli hareket edebiliriz.Örn: Çocuğunuz plastik bardağı tutarken sıkma miktarını ayarlayamıyor,kaleminin ucunu sürekli kırıyor, kapıyı hızlı çarpıyor, sarılmak isterken karşındakini boğuyorsa propriseptif duyu problemi yaşıyor olabilir.

Proprioseptif Duyu Problemi Yaşayan Çocuklarda;

  • Hareket ve oyundan kaçınma, Postüral deformiteler
  • Beceriksiz, güçsüz ve sakarlık durumu
  • Koşmak, zıplamak, hareket etmek istememe
  • Yemeklerde seçici davranma
  • Sarılmak ya da dokunulmaktan hoşlanmama
  • Atlamak, zıplamak, çarpmaktan hoşlanma
  • Dokunmak, dokunulmaktan zevk alma gibi davranışlar gözlemlenebilir.

Proprioseptif Duyuyu Geliştirecek Aktivite Önerileri

  • Ağırlık Kaldırma ve Taşıma(Kitaplar, oyuncak kovası,alışveriş poşeti vs. ),İtme Çekme oyunları(oyuncak kamyon,halat çekme,salıncakta arkadaşını sallama vs.),Kolları ile asılma(Oyun parkları,tırmanma barı),Sarılma,Kapı açma, minderler arasında tost olma oyunu, yuvarlanma, parkurlar yapma vs, gibi aktivitelerle bu duyunun gelişimini destekleyebilirsiniz.

TAKTİL(DOKUNMA) DUYUSU

Deride bulunur, vücudun en büyük organıdır. Dokunma, basınç ve ağrı seviyesiyle ilişkilidir ve bu suretle ısıyı (sıcak ve soğuğu) ayırt etmemize yardımcı olur. Dokunma sosyal gelişimin önemli bir parçasıdır. İçinde olduğumuz çevreyi ölçüp değerlendirmemize yardımcı olur ve buna uygun tepkiler geliştirmemizi sağlar.Örn:Elindeki nesneye göre tutuşunu değiştirmeyen çocukta dokunsal algı problemi vardır.Oral-motor ve el becerilerinin gelişimini etkiler.

Dokunsal Uyaranlara Aşırı Duyarlı Çocuklar

  • Kaşıntılı veya sert kumaştan yapılmış kıyafetleri giymekte zorluk çeker, Tehlike oluşturmayan dokunsal uyaranlarda bile anında kaçınma tepkisi verir,Karışık, dağınık aktivitelere katılmaktan hoşlanmaz resim, yemek yapma, bahçe ile uğraşma gibi,Kalabalıktan uzak durur,Beklenmedik sarılmaları, öpücükleri veya dokunmaları genellikle istemez,Dil ve dudakta hissettiği dokular nedeniyle yemek seçebilir,Güçlü sarılmaları veya kucaklamaları tercih eder.

Dokunsal Uyaranlara Az Duyarlı Çocuklar 

  • Bazı dokunsal hislerin farkına varmakta güçlük çekebilir.Her şeye dokunma ihtiyacı duyarlar,Elleri, yüzü veya ayakları ıslandığında veya kirlendiğinde fark etmezler,Başkalarının alanına zorla girme eğilimi gösterirler,Yemek yerken özensizdirler,Vücut farkındalıkları zayıftır,Farklı lezzet ve doku özelliklerini fark etmekte güçlük çekerler.

Taktil Duyuyu Geliştirecek Aktivite Önerileri

Ovalama Oyunu(Farklı dokudaki kumaşları tenine sürmesi, fırçalar,sünger, banyo lifi gibi nesnelere temas etmesi),Su Oyunu(Suyu farklı yerlere boşaltma(tabak,bardak vs.) bunu yaparken damlalık,sünger, su pompası kullanabilirsiniz.),Su ile boyama(Bir kova su ve fırça ile vücudunu, bahçede duvar vs gibi gibi yerleri boyama),Parmak boyası,Tıraş köpüğü, krem şanti, kum vs ile oynama bunların içine saklanan ufak oyuncakları bulma gibi aktiviteler dokunma duyusunun sağlıklı gelişimi için çok faydalıdır.

İNTEROSEPSİYON DUYUSU

İç organlardan gelen temel olarak sağlığımızı etkileyen duyudur.Organ acısı,vücut ısısı,titreme,gerginlik,gıdıklanma,açlık, tokluk, susama, yorgunluk gibi hislerimiz bu duyudan kaynaklanır.Yorulduğunu hissetmeme, tokluk hissini algılayamama bu duyunun bozukluğundan kaynaklanır.

DUYU BÜTÜNLEME TERAPİSİNE GEREK VAR MI?

  • Her hassasiyet bir duyusal bütünleme sorunu değildir.Önemli olan çocuğunuzu doğru gözlemlemek ve bu hassasiyetlerinin farkına vararak onun hayatını ne kadar etkiliyor, gelişimini engelliyor mu, zamanla azalıp geçiyor mu? sorularını cevaplamaktır. Eğer çocuğunuz bu durumlarla baş etmekte zorlanıyor ve bu durum  gelişiminde geriliğe neden oluyor ve davranışlarını da  etkiliyor ise bir uzmandan destek almakta fayda olur.


Fzt. Emine Sevde SARAY